Misyon ve Vizyon Kardeşler

Misyon ve vizyon. İki sihirli kelime, iki büyük tecrübe. Gelin bu kavramların epistomolojisine hep birlikte girelim.

Bir işletmenin misyonu, onun “varoluş nedeni” olarak yorumlanmakta ve strateji oluşturma sürecinde önemli bir başlangıç noktasını temsil etmektedir. İşletmelerin stratejilerinin ve farklı alternatifler arasında en uygun ve doğru olanın tespit edilmesi sürecinde seçili bulunan “misyon”, stratejistlere ilham kaynağı oluşturacak ve onlara yol gösterecektir. İşletmenin misyonu, onun kuruluş ve varlık sebebinin yanı sıra, hangi ürünleri nerede ve nasıl üreteceği, hangi iş kolunda faaliyet göstereceği, tüketici ve pazar ihtiyaçlarının neler olduğu, iş felsefesinin ne olacağı, hangi değerlere bağlı kalacağı, diğer işletmelerden farklılıklarının neler olacağı konularında da önemli bir açılım getirecektir.

Etkili bir misyonun aşağıdaki özellikleri taşıması gerektiği söylenebilir:

Misyon, belirli bir işletmeye özgü olmalıdır. Dolayısıyla aynı sektörde ve iş kolunda faaliyet gösteren bir başka işletmenin misyonuna bakarak aynısının ya da benzerinin kullanılmaması gerekmektedir. Bu anlamda misyonun işletmeye özel bir tanımlamadan ibaret olduğu unutulmamalıdır.

Misyon, makul bir uzunlukta olmalıdır. Yaptığım araştırmalarda, hemen her sektörde ve büyüklükte işletmenin misyonlarını olmaması gerektiği kadar uzun tuttuğunu ve bu durumun anlam bütünlüğünden ziyade anlam karmaşası yaratabildiğini gördüm. Misyonun önemli bir özelliği, makul bir uzunlukta olmasından dolayı akılda kalıcı olmasıdır. Misyon akılda kaldıkça daha değerli bir hâle gelir.

Misyon, paylaşılan ortak değerleri ve inançları ihtiva etmelidir. Etkili bir misyon ile işletmenin üst yönetimi, çalışanlarına aşılamak istediği kurumsal kültürü verebilmelidir. Bir çalışan, işletmesinin misyonunu okuduğunda fonksiyonel anlamda ne tür bir işletmede çalıştığını içselleştirebilmelidir.

Misyonun gerçekçi olması yani şu anı resmetmesi gerekmektedir.Misyon, işletmenin varoluş nedeni ile ilgilidir. Yani an itibarıyla neden faaliyete geçtiğinin cevabını verebilmelidir. Gelecekte olacaklar ya da olması istenenler vizyon ile ilgilidir.

Misyon, işletmenin içerisinde bulunduğu hâli yansıtmalıdır.
Bu anlamda güncelliğini korumalı ancak sürekli olarak da değiştirilmemelidir. Bir kere kuruluş anayasasına ya da işletmenin resmî internet sitesine tanımlandıktan sonra ilelebet aynı kalacak olan bir misyon, şüphesiz ki yanlış bir kurgudan ibaret olacaktır. Dolayısıyla işletmenin içerisinde bulunduğu durum, konum ve şartlar değiştikçe misyonun da değiştirilmesi gerekmektedir.

Gelelim vizyona. Vizyon, “bir amacı başarmak için var olan tüm engellere ve sorunlara karşın ulaşılmak istenen hedef, işletmenin geleceğine yönelik bir düş” olarak tanımlanabilir. Yani bir diğer ifadeyle vizyon, “işletmenin gelecekte olmak istediği yer”dir. Vizyon, oluşturulması sürecinde somut değildir; dokunulmaz, görülmez ancak varlığı hissedilen bir değerdir. İletme ve sürdürülme aşamasında ise, ortak dinamik faaliyetlere dönüşür, kendini göstermeye başlar ve çevreyle paylaşılır. Dolayısıyla vizyondan, inandırıcı, çekici ve gerçekçi bir geleceği tanımlaması beklenir.

Etkili bir vizyonun taşıması gereken özellikleri ise şu şekilde belirtmek mümkündür:

Vizyon, ilhan verici olmalıdır. Yani, çalıştığı işletmesinin vizyonunu okuyan bir çalışan, heyecan duymalı ve motive olabilmelidir.

Vizyon, geleceğe odaklanmalıdır. Vizyonların kısa, orta ya da uzun vadeli yazılabileceği şüphe götürmeyen bir gerçek. Hangi süreyi kapsarsa kapsasın gelecek ile ilgili olduğu da bir başka gerçek. Dolayısıyla 5 ya da 10 yıllık fark etmez, etkili bir vizyon işletmenin geleceği ile ilgili tüm hayallerini ortaya koymalıdır.

Vizyon, yol gösterici olmalıdır. Bir anlamda pusula niteliği taşımalıdır. İşletmeler, kusursuz yapılar değillerdir. Dolayısıyla başarılı oldukları kadar başarısızlığı da yaşayabilecek kurumlardır. İşletmelerin çok başarılı ticari dönemler sergiledikleri ve yüksek kârlara eriştiği dönemlerde vizyonlar devreye girmeli ve daha alınması gereken yol olduğunu gösterip zafer sarhoşluğunun önüne geçmelidir. Tam tersi bir durumda yani işletmelerin başarısızlık dönemlerinde vizyonlar, henüz her şeyin bitmediğini ve atılabilecek adımların ve hamlelerin olduğunu gösterip tekrardan bir heyecan yaratabilmelidir.

Vizyon, zorlayıcı ve tutku uyandırıcı olmalıdır. Vizyon, her şeyden önce yücelmeye bir davettir. Bu sebeple çalışanları zorlayıcı nitelikte olmalıdır. Yani işletmesinin vizyonunu okuyan bir çalışan, o vizyona ulaşma noktasında önemli bir çaba sarf etmesi gerektiğini anlamalıdır. Çünkü vizyon, işletmenin potansiyel kaynaklarının bir araya getirilmesiyle ulaşılabilecek bir uç değer olmalıdır. Vizyonun kolay ulaşılabilir bir nitelikte olması, fazla bir çabaya gerek kalmadan elde edileceği sonucunu doğuracak ve motive etmekten uzak kalacaktır.

Vizyon, gerçekçi olmalıdır. Vizyon, ilham verici ve tutku uyandırıcı olduğu kadar gerçekçi hedeflere de dayanmalıdır. Bu anlamda, zorlayıcılık ve ulaşılabilirlik dengesi sağlanmalı; çok kolay hedeflerden kaçınılması gerektiği gibi imkânsız hedefler de saptanmamalıdır.

Vizyon, organizasyon ile uyumlu ve misyon ile tutarlı olmalıdır. Etkili bir vizyon, işletmenin geçmişiyle, bugünüyle ve geleceğiyle barışık olur. Yani, işletmenin kendisiyle ilişki kurarken sahte davranmaz. Bu yüzden kusursuza yakın bir uyum içerisinde bulunur. Bununla birlikte, başarılı bir vizyonun, işletmenin misyonu ile ahenk içerisinde bulunması gerekmektedir. Misyondaki ifade kullanımının vizyona ulaşmayı kolaylaştırıcı nitelikte olması gerekmektedir.