Bu yazımı, işletmelerde hemen her gün kullanılan “politika ve değer” enstrümanlarına ayırdım. Okuyacağınız bu metin şahsım tarafından kaleme alınmış “İşletmelerde Stratejik Eğitim Yönetimi: Kılavuz Model” kitabından yararlanılarak hazırlanmıştır.

Politika, işletmenin arzu etmiş olduğu amaçlara ulaşabilmesi için tespit ettiği stratejilerin uygulanması sürecinde çalışanların vermesi gerekli olan kararlara ve yapılması gerekli faaliyetlere yol gösteren bir düşünce tarzı, rehber, pusula olarak tanımlanabilir. Çalışanlar, bulundukları işletmede işlerin nasıl yapılacağını veya yapılması gerektiğini bu rehbere danışarak öğrenecek ve kararlarını bu doğrultuda vererek işlerini yapacaklardır. Politika, yol gösterici bir bilgiler dizesi olduğundan ötürü, genellikle tekrar edilebilen, sık sık değişmeyen ve yönetim uygulamalarıyla ilgili olarak hazırlanan yol haritasıdır.

Politikalar tespit edilirken tüm dikkat, amacın üzerine yoğunlaşır ve genellikle nitel ve şart fiilleri ile ifade edilirler. Genellikle, muhataplarının ne yaptıkları ile değil, ne yapması gerektikleri ile ilgilenirler. Bu özelliklerinden ötürü uygulamalar ile ilgili ilkeler dizini olduğu söylenebilir. Sözü edilen ilkeler, çalışanlara sadece alacakları kararlarda ve yapacakları faaliyetlerde yol göstermekle kalmaz, aynı zamanda belirlenmiş amaçlara ulaşmada genel bir planın oluşumunu sağlar. Böylece belirgin bir politikaya sahip olan işletmede, çalışanlara hangi durumla karşılaştıklarında hangi davranış tarzını benimseyebileceklerine ilişkin farklı alternatifler sunar. Tam da bu noktada karıştırılmaması gereken bir husus daha vardır ki o da politika ile kurallardır. Kurallar, belirli bir durum karşısında nasıl hareket edileceğini belirten ve çalışana inisiyatif alanı bırakmayan unsurlardır. Politika ise yukarıda da ifade edildiği üzere çalışana inisiyatif bırakan bir bakış açısına sahiptir. Örnek vermek gerekirse, bir işletmede belirlenen işe giriş ve çıkış saatleri aynı zamanda o işyerinin kuralıdır da. Ancak İK müdürünün belirli bir harcama limitine kadar üst yönetimin onayını almaksızın eğitim için bütçe oluşturabilme inisiyatifine sahip olması bir politikadır. Politikanın en önemli özelliklerinden biri, amaçlara ve araçlara sınırlar çizmesidir. Gelin, politikaların işletmelere sağlayacağı faydalara değinelim:

Politikaya kısa bir şekilde değindikten sonra biraz da değerlerden bahsedelim. İşletmelerin kurumsallaşmalarını tamamlayabilmeleri ve uzun süreli yaşamlarını devam ettirebilmeleri için ortaya koymaları gereken hususlardan biri de değerlerdir. Değerler, yönetenlerin ve yönetilenlerin işletmeleri yönetirken ya da işletmede çalışırken bağlı kalacakları inançları ve çalışma felsefesini yansıtır. Değerler, uzun vadede yol göstericilik rolüyle birlikte kurumsal kültürün, iş yapma anlayış ve yaklaşımının oluşumunu destekler. Çalışanlar açısından değerlendirildiğinde, kendilerinden ne tür davranış tarzlarının beklendiğine ve hangi ilkelere göre iş yapmaları, nelere önem vererek ve özen göstererek hizmet sunmaları gerektiğine işaret etmektedir. Bu bakımdan temel değerler, farklı birey ve birimlerden oluşan işletmeler içerisinde mal üretiminde ya da hizmet sunumunda tutarlık sağlar ve başarıya giden yolda meydana gelecek sapmaların önüne geçer.

Yukarıdaki anlatımdan da anlaşıldığı gibi değerler, faaliyet ve kararlarda sınırları belirleyen kriterleri oluşturmakla birlikte, vizyonun temelini, kurumun ayırt edicilik ilkelerini, çalışanların duygularını geliştiren temel ivmeyi ve özen gösterilen zemini oluşturur. Değerler yol gösterici olarak çalışanları kurumun düzeni, güvenliği ve gelişimine uygun davranışlara teşvik eder. Değerlerin işletmenin tüm bölümlerinde etkili olması, uygulamada korunması, kâğıt üzerinde yazılı kalmaması ve verilecek kararlarda dikkate alınması gerekmektedir. İşletmelerin değerlerinin tespitinde cevap verilmesi gereken soruları aşağıdaki gibi belirtebiliriz:

Değerleri üç ana grupta toplayabilmek mümkündür. Bunlar; işletmenin çalışanlarına ve paydaşlarla ilişkilerine yönelik değerler (kişi perspektifi); işletmenin yönetim, karar alma ve hizmet üretimi sürecine ilişkin değerler (süreç perspektifi) ve işletme tarafından üretilen mal veya hizmetlerin kalitesiyle ilgili değerlerdir. Unutulmaması gereken bir husus, değerlerin niceliği ile ilgilidir. Değerlerin sayısı arttıkça her bir değerin çalışan davranışları üzerindeki etkisi de azalacaktır. Dolayısıyla işletme değerlerinin çalışanlar açısından önemsizleşmesine neden olacak kadar çok sayıda olmaması gerekmektedir. Değerlerin;

Yukarıdaki anlatımlardan da anlaşılacağı üzere “politika ve değerler”, işletmeler açısından olmazsa olmaz unsurların başında gelmektedir. Türkiye’de özellikle aile işletmelerinde politika ve değerlerin kurumsallaşmasına ilişkin bazı sorunların yaşandığı bilinen bir gerçek. Buna rağmen politika ve değerlerin üzerinde özel bir çalışma başlatmadan da oluştuğu durumlara rastlamak mümkün. Çünkü işletmeler, günlük yaşamlarına devam ederlerken çevresel faktörlerden de etkilenerek belirli bir davranış tarzı geliştirme durumunda kalmaktadırlar.