Kurumsal Sosyal Sorumluluk Piramidi

   Bir işletme yöneticisi, kurumsal sosyal sorumluluğu kabul etmeden önce, sorumluluğun hangi alanlarda söz konusu olduğunu belirlemesi gerekmektedir. En genel anlamıyla kurumsal sosyal sorumluluk dört temel sorumluluk alanından oluşmaktadır. Bunlar, ekonomik sorumluluklar, yasal sorumluluklar, etik sorumlulukları ve hayırseverlik sorumluluklarıdır. Kurumsal sosyal sorumluluğu oluşturan bu dört ana unsur Carroll tarafından bir piramit biçiminde değerlendirilmiştir.

Ekonomik Sorumluluklar:

   Tarihsel süreç içerisinde değerlendirildiğinde, işletmelerin ekonomik amaçlı kuruldukları ve çalıştırıldıkları görülmektedir. Bu bağlamda ekonomik sorumluluklar, işletmelerin her şeyden önce kar elde etmek amacıyla çalışan ekonomik birimler olmasından kaynaklanan sorumluluklardır. Ekonomik sorumluluklardan bahsederken, öncelikle diğer bütün sorumlulukların bu sorumluluğun varlığına dayandığı belirtilmelidir.

   Carroll, kurumsal sosyal sorumluluğun ekonomik bileşenlerini işletmelerin; her hissenin kazancını maksimize edecek biçimde çalışmaları, mümkün olduğunca yüksek karı gerçekleştirmeye kendilerini adamaları, rekabetçi konumlarını korumaları, yüksek düzeyde organizasyonel etkinliği sürdürmeleri ve karlılıkta sürekliliği sağlamaları olarak belirtmektedir.

Yasal Sorumluluklar:

   Toplum, işletmelerin faaliyetlerinden kar sağlamalarını, hatta maksimum kara ulaşmalarını kabul ederken, bu amacı koşulsuz olarak onaylamamaktadır. İşletmeler, ekonomik faaliyetlerini sürdürürlerken, bir takım yasal zorunluluklara da uymak zorundadırlar. Toplum ve işletme, yasal çerçeve dâhilinde bir anlamda anlaşmaya giderek, işletmelerin ekonomik amaçlarını takip edebilecekleri konusunda anlaşmışlardır.

İşletmeler, ekonomik faaliyetlerini sürdürürlerken, bir takım yasal zorunluluklara da uymak zorundadırlar.

   İşletmelerin ekonomik faaliyetlerini gerçekleştirirken uyması gereken ilke ve değerler yasa koyucular tarafından oluşturulmaktadır. Sosyal sorumluluk piramidinde, ekonomik sorumluluklardan sonra yasal sorumlulukların gelmesi bir yandan tarihsel sürecin gelişimine işaret ederken, diğer yandan da ekonomik sorumluluklar ile yasal sorumlulukların birbirine ne kadar bağlı olduğunu ifade etmektedir.

Etik Sorumluluklar:

Ancak, yasalarda belirtilmemekle birlikte uyulması gereken davranışlar da vardır. Bunlar etik sorumluluklardır.

   Etik sorumluluklar, işletmenin paydaşlarına ve faaliyet gösterdiği çevreye zarar vermemesidir. Gerek ekonomik ve gerekse yasal sorumluluklar ahlaki değerleri kapsar. Ancak, yasalarda belirtilmemekle birlikte uyulması gereken davranışlar da vardır. Bunlar etik sorumluluklardır. Etik sorumluluklar, toplumsal değer ve etik normlara uygun çalışılması, toplumda yeni ortaya çıkan veya zamanla değişen etik

normların benimsenmesi ve bunlara saygı gösterilmesi, işletme amaçlarını gerçekleştirmek için etik normlara gölge düşürülmesinin önlenmesi ve kurumsal bütünleşme ve etik normların yasa ve düzenlemelerin yüklediği sorumlulukların ötesinde sorumluluklar getirdiğinin bilinmesidir.

Hayırseverlik Sorumlulukları:

   Bu sorumluluk kategorisi, işletmenin toplumda oluşturduğu iyi niyeti güçlendirmesi veya işletmenin içinde bulunduğu sosyal çevrede iyi bir yurttaş olarak algılanmasına yardım eden faaliyetleri içermektedir. Hayırseverlik sorumlulukları kapsamının içine, işletmenin kaynaklarından bir kısmını sanatsal, eğitim ve toplumsal projelere ayırması girmektedir. Hayırseverlik sorumluluklarının temelinde gönüllülük yatmaktadır. Bir başka ifadeyle ne yasal ne de etik açıdan işletmelerin bu sorumlulukları üstlenmeleri zorunlu değildir

Hayırseverlik sorumlulukları kapsamının içine, işletmenin kaynaklarından bir kısmını sanatsal, eğitim ve toplumsal projelere ayırması girmektedir.

Bazı yöneticiler, işletmenin içinde bulunduğu toplumda iyi yurttaş olarak algılanması için hayırseverlik sorumluluklarını özellikle önemsemektedirler. Ancak, iyi niyetle ortaya çıkan bu sorumluluğun toplam sosyal sorumluluk içindeki ağırlığı nispeten daha azdır. Carroll’un piramidinde de görüldüğü üzere, hayırseverlik sorumlulukları, piramidin en tepesinde yer almakta ve öncelikli olarak diğer sorumlulukların yerine getirilmesi gerekmektedir.

G

örüldüğü üzere, Carroll’un sosyal sorumluluk piramidi, kurumsal sosyal sorumlulukları, belirli bir öncelik sırasına göre vermiş ancak tüm bu sorumlulukların eşzamanlı olarak yapılmasının işletme başarısı artıracağını da belirtmiştir. Buna göre, belirtildiği gibi ekonomik yeterlilik, diğer sorumlulukların temel dayanağıdır. Aynı zamanda işletmelerden toplumun kabul edilebilir ve kabul edilemez davranışları kodları olan yasalara uymaları beklenmektedir. Sonra ise işletmelerden ahlaki sorumlulukları gereği en temel düzeyde doğruluk, adalet ve dürüstlük mükellefiyetlerini yerine getirmeleri ve paydaşlarına zarar vermekten kaçınmaları istenmektedir. Nihayet, işletmelerin iyi bir kurumsal vatandaş olmaları ve hem finansal ve hem de beşeri kaynakları ile topluma ve yaşam kalitesini iyileştirmeye yardımcı olmaları umulmaktadır.