Performans, Performans Değerlendirme ve Performans Yönetimi
PERFORMANS, PERFORMANS DEĞERLENDİRME VE PERFORMANS YÖNETİMİ1
Performans, performans değerlendirme ve performans yönetimi. Genellikle birbirlerinin yerine geçecek şekilde kullanıldığı görülen bu üç kavramı incelemek ve aralarındaki benzerlik ve farklılıkları belirtmek uzun süredir aklımda olan bir konuydu. Ve tabi genel olarak performans yönetimi sistemini anlatmak. Bu noktadan hareketle öncelikle kavramları yakından tanımaya başlayalım derim.
Performans, çalışanın örgüt içerisindeki rollerinden, gösterdiği çabadan, yetenek ve yetkinlik faktörlerinden etkilenen ve kendisine verilen işi ne derece başarı ile tamamladığını ifade eden kavramdır.2 Bu tanıma göre performans kavramının verimlilik ile yakından ilişkisi olduğu anlaşılmaktadır. O halde performansı, üretim düzeninin daha verimli olmasını sağlayan ve çalışanların sürecin en başından sonuna kadar üretim için harcadıkları emek bütünü şeklinde tanımlamak mümkündür. Bir başka tanıma göre ise performans, herhangi bir görevin gereği niteliğinde bir işin üstesinden gelinmesi veya önceden saptanmış olan standartlara en uygun davranışların gösterilmesi suretiyle beklenen amaçlara yaklaşma derecesidir.3
Çoğu zaman performans yönetimi ile karıştırılan ve aslında performans yönetimi sürecinin en önemli fonksiyonu olan performans değerlendirme kavramı ise, kişilerin yeteneklerini, gizli gücünü, iş alışkanlıklarını, davranışlarını ve benzeri niteliklerini diğer kişilerle karşılaştırmak suretiyle yapılan sistematik bir ölçme sistemidir. Bu anlamda performans değerlendirmeyi, çalışanların görevlerini ne ölçüde iyi yaptıklarını, eksikliklerini ve gelişme potansiyellerini, kendilerine verilen sorumluluklara ne derecede cevap verdiklerini başka bir ifade ile artı ve eksi yönlerini aynı zamanda gelişme potansiyellerini belirleme, gözden geçirme ve değerleme sistemi olarak tanımlamak mümkündür.4
Performans yönetimi ise örgüt içindeki stratejilerin yürütülmesinde araç görevi yapan ve çok sayıdaki iş geliştirme modellerini teknoloji ile birleştiren şemsiye bir kavramdır.5 Bu anlamda performans yönetimi, sıklıkla karıştırıldığı performans değerlendirmeyi de içerisine alan ve sistemin bütününe verilen addır.
Yukarıdaki bilgilerden de anlaşılabileceği üzere performans yönetimi, bireylerin veya örgüt içindeki grupların iş performansını gözden geçirme, geliştirme, planlama ve değerlendirme sürecidir. Dinamik bir süreç olarak performans yönetimi işletmenin amaçlarına geniş ve stratejik bir açıdan yaklaşmaktadır. Gerek akademik çalışmalarda gerekse de özel sektör uygulamalarında birbirlerinin yerine sıklıkla kullanıldığı görülen performans yönetimi ve performans değerlendirme kavramlarının arasında önemli farklılıklar bulunmaktadır. Performans değerlendirme, performans yönetiminin unsurlarından biri olarak çalışanların işletme içindeki performanslarını belirli dönemler halinde ve genellikle formlar üzerinden takip edilerek inceleyen ve gelecekte ortaya çıkacak gelişim alanlarını ölçmeye yönelik çalışmalardır. Buna karşın performans yönetimi ise daha geniş kapsamlı ve süreklilik arz edecek şekilde performansın planlanması, değerlendirilmesi ve geliştirilmesi ile ilgili olan bir süreci ifade etmektedir. Performans yönetimi, üst yönetimi de ilgilendiren sürecin tamamına verilen ad iken performans değerlendirme genellikle insan kaynakları departmanları tarafından yürütülen ve yukarıda ifade edilen iş topluluğunu içeren bir fonksiyondur. Bu bakış açısıyla performans değerlendirme ücret artışı gibi parasal konularla ilgilenirken, performans yönetimi hedeflere, değerlere ve davranışlara odaklanmaktadır .6
Özellikle son zamanlarda işletmelerin sıklıkla düştüğü hata, sadece performansı değerlendirerek performans yönetimi sistemini uyguladıklarını düşünmeleridir. Zira tek başına performansı değerlendirmek ve performans yönetimi sisteminin diğer aşamalarını göz ardı etmek işletmeleri başarısızlığa götüren en önemli hatadır. Başka bir deyişle performans yönetimi sistemi farklı pek çok yöntemin bir araya getirildiği daha geniş kapsamlı bir süreci ifade etmekte ve sıklıkla aynı anlamda kullanılan performans değerlendirme çalışmalarını da içinde barındırmaktadır.7
Başarılı ve gelecekte varlığını sürdürmek isteyen işletmeler iyi geliştirilmiş bir performans yönetimi sistemine sahip olmalıdır. Nitekim performans yönetimi sistemi, örgüt içinde hiyerarşik bir yapılanma oluşturmaktan ziyade çalışanları bir takım olarak görür. Bu da işverenlere iş yerlerindeki çalışanların performanslarını değerlendirmede, hedef belirlemede, ödül sistemleri oluşturmada ve çalışan katılımı ile teknolojiyi kullanarak örgütsel birlik yaratmada büyük avantaj sağlar.
Performans yönetimi süreci sürekli bir döngü halinde olan dinamik bir süreçtir. Bireysel sorumlulukların belirlenmesi ve hedeflerinin oluşturulduğu planlama süreci ile başlayan, yöneticilerin çalışanın performansını sürekli olarak izlediği ve geri bildirim sağladığı performans değerlendirme süreci ile devam eden ve bireylerin geliştirilmesi, ücret, terfi, kariyer geliştirme, koçluk gibi aşamalarını içeren performans geliştirme süreci ile bir döngü haline gelen bir yapı arz etmektedir. Döngünün üç aşamasını oluşturan performans planlama-değerlendirme-geliştirme süreçlerinin her biri oldukça önemli ve birbiri ile sıkı sıkıya bağlıdır. Bu aşamaların birinin başarısız geçilmesi, performans yönetimi sisteminin başarısızlık ile sonuçlanmasına yahut istenilen verimin elde edilmemesi ile sonlanmasına sebep olabilir. Döngü içerisindeki üç aşamanın kendi içinde dikkatle takip edilmesi gereken anahtar faktörleri bulunmaktadır. Planlama sürecinin anahtar faktörleri “dönem başında çalışan ile yöneticisi arasında gerçekleşen hedef belirleme görüşmeleri ve performans değerlendirme yöntemlerinin seçimidir. Değerlendirme sürecinin anahtar faktörleri ise değerlendirme formlarının objektif ve önceden belirlenen ilkelere bağlı kalınarak doldurulması ve değerlendirme görüşmelerinin yapılmasıdır. Son olarak değerlendirme aşamasının anahtar faktörleri ise; bütün süreçlerin sonucunda bireye yapılacak olan geri bildirimler neticesinde yönlendirilmesi için koçluk, terfi, kariyer geliştirme ve eğitimlerdir.
- 1 Arş. Gör. Ali İhsan Balcı ile birlikte yazılmıştır.
- 2 Byars, L., & Rue, L. (2011). Human Resource Management. New York: McGraw-Hill.
- 3 Luecke, R. (2015). Performans Yönetimi Çalışanalarınız Etkinliğini Ölçün ve Geliştirin. (A. Özer, Dü.) İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- 4 Barutçugil, İ. (2002). Performans Yönetimi. İstanbul: Kariyer Yayıncılık.
- 5 Cokins, G. (2004). Performance Management: Finding The Missing Pieces(To Close The Intelligence Gap). New Jersey: John Wiley & Sons.
- 6 Uyargil, C. (2017). Performans Yönetimi Sistemi. İstanbul: Beta Yayıncılık.
- 7 Akyol, E. M. (2011). Yetkinliğe Dayalı Performans Yönetimi. Ankara: Nobel Yayıncılık.